Dystymia a Depresja – różnice
Dystymia to przewlekły, trwający ponad 2 lata stan złego samopoczucia, przygnębienie, który często zależny jest od bieżących wydarzeń, jednak nie upośledza funkcjonowania psychospołecznego człowieka.
Dystymię charakteryzuje przede wszystkim uporczywy charakter – min. 2 lata oraz epizody krótsze i lżejsze niż w przypadku depresji. Dystymia absolutnie nie jest tożsama z depresją, choć obejmuje zaburzenie związane z obniżonym nastrojem.
Depresja jest jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych. W skali Europy zajmuje ona trzecie miejsce w rankingu (obok zaburzeń lękowych i bezsenności). Przy bardzo ciężkich stanach depresyjnych wykonanie podstawowych czynności życiowych, takich jak wstanie z łóżka i zrobienie śniadania jest często ponad siły chorego. Obniżenie nastroju osiąga taki poziom, że przeradza się ono w lęk i uniemożliwiający koncentrację niepokój.
Należy do zaburzeń nastroju z poniższymi objawami osiowymi:
▪ Obniżone samopoczucie i przygnębienie przez większość czasu
▪ Utrata zainteresowań i radości z czynności, które wcześniej dawały przyjemność i budziły zaciekawienie
▪ Rozdrażnienie i złość (prawie nigdy nie występują u dorosłych)
Inne częste objawy:
▪ Zmiana rytmu snu
▪ Zmęczenie
▪ Znaczne zmiany masy ciała – u dzieci niezdolność osiągnięcia oczekiwanej wagi
▪ Zmiana apetytu
▪ Trudności z koncentracją
▪ Trudności z podejmowaniem decyzji
▪ Nieuzasadnione POCZUCIE WINY
▪ Poczucie osamotnienia
▪ Poczucie nieradzenia sobie
▪ Poczucie bycia bezwartościowym
▪ Poczucie bycia w pułapce
▪ Niemożność płaczu
▪ Płaczliwość
▪ Objawy fizyczne; bóle
▪ Pragnienie samotności przez znaczną część dnia
Co powinno niepokoić?
Przejawy depresji na co dzień:
▪ Izolowanie się od środowiska rówieśniczego
▪ Wzmożona konfliktowość z rówieśnikami
▪ Drażliwość, wybuchowość, buntowanie się
▪ Częste absencje w szkole
▪ Drastyczne obniżenie wyników w nauce
▪ Wypowiedzi o charakterze rezygnacyjnym (nic nie ma sensu)
▪ Wypowiedzi o charakterze samobójczym
▪ Twórczość z elementami samobójczymi
Słowa dziecka/nastolatka, które powinny wzbudzić czujność rodzica:
▪ Wszystko źle robię, nic mi się nie udaje
▪ Jestem beznadziejny/ wszystko przeze mnie
▪ Wszystko mnie nuży/ nic mnie nie cieszy
▪ Nikomu na mnie nie zależy
▪ Chcę coś zrobić, ale nie mogę
▪ Najchętniej ciągle bym spał
▪ Rodzice bardziej interesują się ….. niż mną
▪ W przyszłości będę nikim. Niczego nie osiągnę
Przyczyny depresji dziecięcej/ nastoletniej
▪ BIOLOGICZNE – uwarunkowania genetyczne, nieprawidłowe neuroprzekaźnictwo w mózgu, zaburzenia hormonalne
▪ PSYCHOLOGICZNE – niska samoocena, słabe umiejętności społeczne, nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresujących, brak poczucia bezpieczeństwa
▪ ŚRODOWISKOWE – rozwód, separacja, utrata członka rodziny, alkohol, przemoc, problemy szkolne, odrzucenie przez grupę rówieśniczą, brak czasu dla dziecka, nadmierne zaangażowanie się rodziców w pracę zawodową i inne stresujące wydarzenie w życiu.
Silny lub przedłużający się stres może wywołać zaburzenia osobowości lub depresję. Charakter tego impulsu niszczącego osobowość jest związany z działaniem hormonów stresu na ciało migdałowate i hipokamp. Kortyzol może zmniejszyć objętość hipokampu nawet o 15%, co prowadzi do osłabienia dostępu do wspomnień i trudności w adaptacji do nowych sytuacji. Zmniejsza się również zdolność do tworzenia nowych wspomnień i kojarzenia faktów, co może prowadzić do tzw. „pseudootępienia” w przebiegu głębokiej depresji. Zwiększenie aktywności ciała migdałowatego prowadzi natomiast to nadmiernych reakcji lękowych i pojawienia się objawów pochodnych jak obsesje i kompulsje, a następnie objawy depresyjne.
Dziecięca/nastoletnia depresja
Wpływa na wszystkie aspekty życia młodego człowieka – od jakości snu po jakość relacji z innymi ludźmi. Bywa trudna do zauważenia, czasami skrywana, często pozostaje niewidzialna. Depresja może czasem przypominać inne problemy medyczne np. choroby tarczycy lub problemy neurologiczne.
Ukryta depresja powoduje, że młodzi ludzie długo chorują w ukryciu.
MASKI DEPRESJI
❖ Nadużywanie substancji psychoaktywnych (używki)
❖ Uzależnienie od komputera i internetu
❖ Anoreksja
❖ Samookaleczenia
Wśród starszej młodzieży mogą pojawić się dodatkowe symptomy zupełnie niekojarzone ze stereotypowym wyobrażeniem tej choroby:
maski bólowe – symptomem depresji jest wówczas ból różnego pochodzenia, najczęściej głowy lub mięśni (pleców, karku, barków, ramion), narządów płciowych, konkretnych nerwów (np. kulszowego), a nawet serca;
maski wegetatywne i psychosomatyczne – dotyczą rozmaitych sygnałów ze strony ciała, takich jak: swędzenie skóry, zespół niespokojnych nóg, problemy z trawieniem (nudności, zaparcia, kolki), kołatanie serca, skoki ciśnienia. Mogą też objawiać się pod postacią zmian w naturalnych cyklach funkcjonowania organizmu, np. zaburzeniach cyklu miesiączkowego u dziewcząt. Możliwe są również zawroty głowy, problemy z pamięcią, koncentracją, przyswajaniem informacji;
maski psychopatologiczne – są to objawy charakterystyczne dla chorób o podłożu psychicznym, np. zaburzenia lękowe (lęk przewlekły lub ataki paniki), fobie i natręctwa (zwłaszcza agorafobia, jadłowstręt);
maski behawioralne – mają związek ze zmianą zachowania lub przyzwyczajeń, poprzez które osoba chora chce zagłuszyć depresyjne stany umysłu. Dotyczy to codziennych rytuałów odwracających uwagę od choroby, np. objadania się czy zakupoholizmu.
Niepokojące objawy powinny być impulsem do pełnej diagnozy stanu zdrowia dziecka, aby wykluczyć medyczne podłoże nieprawidłowości w funkcjonowaniu młodego człowieka.
Ochrona przed depresją:
▪ Dobre relacje z rówieśnikami
▪ Dobre relacje przynajmniej z jednym z rodziców /opiekunów
▪ Posiadanie pasji/ konkretnego zajęcia (najlepiej wymagającego interakcji rówieśniczych)
Co warto mówić osobie w depresji?
Jestem przy Tobie Jestem tu, aby Cię wspierać
Nie jesteś z tym sam/a Gdy obecne uczucia odejdą, ja
Przykro mi, że przez to przechodzisz nadal tu będę
Jeśli chcesz, możesz ze mną porozmawiać Jesteś dla mnie ważny/a
Możesz na mnie liczyć Przytulić Cię?
Dlaczego trzeba leczyć nastoletnią depresją?
1.Objawy depresji upośledzają funkcjonowanie dziecka w sferach życia – rodzinnej, szkolnej, społecznej, interpersonalnej
2.Depresja jest przyczyną poważnych dodatkowych problemów, które mogą przetrwać do życia dorosłego (uzależnienia)
3.Depresja jest chorobą nawracającą – gdy nie jest leczona, rośnie ryzyko kolejnych epizodów
STATYSTYKA – POLSKA
2016
Dzieci wiek 7-12; zanotowano 10 prób samobójczych
Młodzież wiek 13-18, 466 prób samobójczych
2017
Dzieci wiek 7-12; zanotowano 28 prób samobójczych
Młodzież wiek 13-18; 702 próby samobójcze
2018
Dzieci i nastolatkowie; 746 prób samobójczych
92 ZE SKUTKIEM ŚMIERTELNYM
Gdzie szukać pomocy?
1.Wsparcie dla Nauczycieli i Rodziców – 800 100 100
Czynne od pon. do pt. W godz. 11:00-15:00
2.Linia Wsparcia – 800 70 22 22
Czynne każdego dnia, całą dobę, również w święta
- Kryzysowy Telefon Zaufania – 116 123
Czynne codziennie w godz. 14:00 – 22:00
Marta Walczak
psycholog
Literatura:
- Seligman M.E.P., Walker E.F., Rosenhan D.L. Psychopatologia.
- Bilikiewicz A. (red.), Psychiatria.
- Cierpiałkowska L. (red.), Psychologia zaburzeń osobowości.
- Bee H. Psychologia rozwoju człowieka.